Stopa procentowa: czym jest i jak obliczyć stopę procentową?

27.04.2021 (15:40) Paweł Łaniewski Komentuj teraz!

Kredyty i pożyczki nieodwołalnie wiążą się z obowiązkiem regulowania dodatkowych opłat. Ich ważną częścią jest oprocentowanie. Warto wobec tego dowiedzieć się, czym jest stopa procentowa, co wchodzi w jej skład i jak ją obliczyć.

Z punktu widzenia kredytobiorcy najistotniejszym czynnikiem, decydującym o atrakcyjności wybranej oferty, są bez wątpienia koszty, z jakimi będzie się wiązać pożyczka lub kredyt. Ich dokładne poznanie staje się wobec tego fundamentem, pozwalającym na podjęcie odpowiedniego wyboru. Ustalenie konkretnych liczb nie zawsze jest jednak proste. Bardzo pomocnym wskaźnikiem w tym zakresie jest przede wszystkim stopa procentowa. Jednocześnie warto jednak spojrzeć na zobowiązanie kompleksowo i dokładnie przeanalizować zróżnicowane wydatki, jakie będzie musiał ponosić kredytobiorca. W obecnych czasach porównanie poszczególnych ofert nie musi być przy tym skomplikowane i wymagające: wystarczy skorzystać z rozwiązań, jakie oferuje Internet.

Stopa procentowa: czym jest?

Definicja stopy procentowej jest stosunkowo prosta: jest to koszt kapitału, jaki przysługuje jego posiadaczowi w zamian za udostępnienie go innym na określony czas. W przypadku kredytów i pożyczek stopa procentowa oznacza więc cenę za udzielenie środków, jaką kredyto- lub pożyczkodawca (np. bank, SKOK lub firma pożyczkowa) pobierze od kredytobiorcy z tytułu pożyczki. W rzeczywistości jest to wobec tego koszt pożyczki przedstawiany najczęściej w ujęciu rocznym. Z perspektywy większości klientów banków stopa procentowa może okazać się przydatna nie tylko w przypadku pozyskiwania nowych funduszy, ale również budowania oszczędności: w ramach lokat lub kont oszczędnościowych konsumenci również powierzają bankowi określony kapitał, który jest oprocentowany, a więc to bank płaci im za możliwość korzystania z depozytu.

RRSO: rzeczywista roczna stopa procentowa

Na poznanie składowych całkowitego kosztu kredytu pozwala RRSO, czyli Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania. Jest to przy tym zdecydowanie lepszy wskaźnik od samego oprocentowania nominalnego, ponieważ umożliwia ponadto uwzględnienie innych kosztów kredytu czy pożyczki, takich jak marża banku, prowizje oraz inne opłaty, które będzie musiał regulować pożyczkobiorca. Koszt jest przy tym wyrażany w ujęciu rocznym. Wobec tego porównanie RRSO poszczególnych ofert pozwoli na ustalenie, jak będą prezentować się rzeczywiste wydatki, a więc również, który kredyt lub pożyczka są najbardziej opłacalne z finansowego punktu widzenia.

Rodzaje stóp procentowych

Każda osoba aktywna na rynku doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że stopa procentowa nie dotyczy wyłącznie konkretnego zobowiązania. Szczególnie ważną rolę – nie tylko dla pożyczkobiorców i osób zainteresowanych oszczędzaniem, ale również wskaźników makroekonomicznych – odgrywają podstawowe stopy procentowe NBP, czyli:

• stopa referencyjna,
• stopa lombardowa,
• stopa depozytowa,
• stopa redyskontowa
• stopa dyskonta weksli.

Ich wysokość reguluje przy tym Rada Polityki Pieniężnej. Zmiany wysokości stóp procentowych decydują – w dużym uproszczeniu – o kosztach pożyczek na rynku międzybankowym i cenie pozyskiwania środków przez banki bezpośrednio z NBP. W związku z tym niskie stopy procentowe oznaczają tańsze zadłużanie się, jednak zdecydowanie mniej skuteczne oszczędzanie. Z kolei wysokie stopy procentowe to spory kłopot dla osób spłacających kredyty, natomiast dobra perspektywa np. dla klientów oszczędzających środki w ramach lokat czy kont oszczędnościowych.

Stawka WIBOR a kredyt

Ze stopami procentowymi NBP powiązany jest również wskaźnik WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate), czyli stopa procentowa na podstawie której obecne na polskim rynku banki oferują pożyczki innym instytucjom tego typu. Decyduje on również o realnej wysokości oprocentowania pożyczek i kredytów opartych na zmiennej stopie oprocentowania. Oznacza to, że jeżeli w okresie spłaty ulegnie zmianie wysokość stóp procentowych, kredytobiorca będzie musiał liczyć się również ze zmianą wysokości opłacanej co miesiąc raty. Wzrost stóp procentowych (a co za tym idzie wzrost stawki WIBOR) przełoży się na większe wydatki, natomiast obniżenie stóp procentowych pozwoli na uzyskanie oszczędności w tym zakresie.

Oprocentowanie stałe i zmienne: jakie wybrać?

W przypadku rynku kredytowego banki proponują swoim kredytobiorcom zazwyczaj dwa podejścia do kwestii stóp procentowych:

• Oprocentowanie stałe: pozwala na „zamrożenie” stopy oprocentowania na wskazany okres. Oznacza to, że np. zmiana stóp procentowych NBP nie wpłynie na wysokość raty kredytu. Z drugiej strony oprocentowanie stałe zwykle oznacza jednak wyższe koszty, ponieważ w ten sposób instytucja rekompensuje sobie pewne ryzyko związane z możliwością wzrostu stóp procentowych w okresie kredytowania.
• Oprocentowanie zmienne: w tym przypadku stopa procentowa, z której regulowaniem musi radzić sobie kredytobiorca, składa się z jednej strony ze stawki referencyjnej (np. wskaźnika WIBOR-3M), z drugiej natomiast marży banku. W związku z tym zmiana wysokości stóp procentowych wpływa również na zmianę wysokości raty, a co za tym idzie również całkowitych kosztów kredytu lub pożyczki.

Kredyt gotówkowy a stopa oprocentowania

Możliwość wyboru pomiędzy oprocentowaniem stałym lub zmiennym najczęściej dotyczy kredytobiorców hipotecznych. Zdecydowana większość z nich wybiera przy tym oprocentowanie zmienne: pozwala to na sięgnięcie po kredyt również osobom z nieco mniejszą zdolnością kredytową. Poza tym dostępne na naszym rynku oferty kredytów ze stałym oprocentowaniem umożliwiają jedynie ustalenie jednolitej stopy procentowej na wskazany, niezbyt długi okres. Po nim natomiast konieczne stanie się albo przejście na oprocentowanie zmienne, albo ponowne zdefiniowanie wysokości stopy procentowej na kolejny okres. Jednocześnie warto mieć świadomość, że wprawdzie oprocentowanie stałe chroni kredytobiorcę przed ryzykiem wzrostu stóp procentowych, jednak z drugiej strony jest ono wyższe niż stopa procentowa przy kredycie z oprocentowaniem zmiennym. Wobec tego nie zawsze będzie to najbardziej opłacalne rozwiązanie.

Nieco inaczej prezentuje się to w przypadku kredytu gotówkowego. Większość banków oferuje stałą stopę procentową w przypadku kredytów na krótki okres (wynoszący np. 24 miesiące). Zobowiązania zakładające dłuższy okres spłaty mogą natomiast wiązać się z koniecznością ustalenia oprocentowania zmiennego.