Jak działa lokata bankowa? Kiedy warto ją założyć?

14.04.2023 (09:15) Mikołaj Pasecki Komentuj teraz!

Wpłacamy pieniądze do banku, a po czasie odbieramy nieco większą kwotę. Wszystko wydaje się bardzo proste. Przyjrzyjmy się jednak bliżej temu, jak działa lokata. Poznanie wszystkich istotnych szczegółów sprawi bowiem, że będziemy w stanie lepiej zarządzać swoimi pieniędzmi i wybierać optymalną ofertę lokaty bankowej.

Czym są lokaty bankowe?

Lokata to jeden z najpopularniejszych produktów oszczędnościowych. Poniekąd lokatę można określić odwróconym kredytem. To my pożyczamy środki finansowe bankowi, a ten później ją nam zwraca wraz z odsetkami. Do cech charakterystycznych lokaty należy:

• Terminowość — każda lokata jest zawierana na ściśle określony czas, np. miesiąc, kwartał lub rok;
• Oprocentowanie — lokaty zawsze zakłada się po to, by osiągnąć zysk,  przynajmniej ten w ujęciu nominalnym; 
• Brak ryzyka inwestycyjnego — prawdopodobieństwo utraty ulokowanych środków jest praktycznie zerowe;
• Prostota — lokata działa w sposób łatwy do zrozumienia.

Każdy popularny bank oferuje możliwość założenia lokaty terminowej. 

Sprawdź ranking lokat na porównywarce Bankier SMART.

Jak działają lokaty?

We wszystkich bankach lokaty działają w zbliżony sposób. Ogólne zasady działania są następujące:

1. Zawieramy umowę z bankiem i przekazujemy mu określoną kwotę pieniędzy.
2. Środki na lokacie pozostają na niej aż do określonej daty.
3. Po zamknięciu lokaty otrzymujemy z powrotem całą kwotę powiększoną o odsetki.

Lokatę najprościej założyć z poziomu bankowości elektronicznej. Często wystarczy tylko kilka kliknięć. Naturalnie zawsze warto wybrać najlepszą lokatę dostępną w danym momencie na rynku. W wyborze pomóc mogą profesjonalne rankingi i porównywarki lokat.

Od czego zależy oprocentowanie lokat terminowych?

Bank to swego rodzaju sprzedawca lokat. Prawem sprzedawcy jest zaś ustalenie warunków ofertowych. Każdy bank oprocentowanie lokaty ustala jednak na podstawie rachunku ekonomicznego. W praktyce największe znaczenie mają stopy procentowe, których wysokość określa Rada Polityki Pieniężnej NBP. Im stopy procentowe wyższe, tym banki proponuję atrakcyjniejsze oprocentowanie lokat.

Istotna jest też konkurencja pomiędzy bankami oraz kwestie marketingowe. Banki rywalizują między sobą o klientów na szereg sposobów. Jednym z nich jest zaproponowanie możliwie najwyższego oprocentowania lokat terminowych. Banki nierzadko oferują specjalne warunki lokat właśnie w ramach kampanii marketingowych.

Czasem możliwe jest negocjowanie wysokości oprocentowania lokaty. Niemniej takie rozwiązanie jest dostępne wyłącznie przy zdeponowaniu kwot opiewających na setki tysięcy złotych. Przy przeglądaniu ofert lokat należy mieć również świadomość, że poziom oprocentowania zawsze jest pokazywany w skali roku.

Jakie są warunki założenia lokaty?

W zasadzie jednym warunkiem założenia lokaty bankowej jest dysponowanie wolnymi środkami finansowymi. Przy czym banki ustalają minimalną kwotę potrzebną do założenia lokaty. Zwykle jest to tysiąc złotych. Na rynku pojawiają się jednak i specjalne lokaty z wyjątkowo wysokim oprocentowaniem, gdzie kwota minimalna wpłaty jest znacznie wyższa. Czasem pojawia się też maksymalna kwota, jaką można zdeponować na danej lokacie.

Obecnie większość banków nie wymaga nawet prowadzenia rachunku, by założenie lokaty stało się możliwe. Jednakże konto bankowe ułatwia zarządzanie lokatą. Dla niektórych lokat pojawiają się określane warunki. Przykładowo tzw. lokaty mobilne z definicji można założyć wyłącznie z poziomu aplikacji mobilnej banku.

Kiedy miejsce ma kapitalizacja odsetek?

Oceniając atrakcyjność finansową lokaty terminowej, zwracamy uwagę głównie na poziom jej oprocentowania. Istotne znaczenie ma też kapitalizacja odsetek. Jest to moment, w którym odsetki zostają naliczone.

Z naszej perspektywy im częściej następuje kapitalizacja, tym lepiej. Wtedy to bowiem zysk z lokaty okazuje się nieco większy. W rzeczywistości kapitalizacja wielu lokat odbywa się jednorazowo w dniu zamknięcia lokaty terminowej.

Na czym polega lokata odnawialna?

Każda lokata kończy się w odgórnie ustalonym terminie. Przykładowo lokata kwartalna zostaje zamknięta równo po trzech miesiącach. W przypadku klasycznych lokat bank zwraca nam wtedy pieniądze wraz z naliczonymi odsetkami.

Od lat dużą popularnością cieszą się jednak lokaty odnawiane automatycznie. Przykładowo lokata kwartalna po upływie trzech miesięcy zostaje zamknięta i natychmiastowo otwarta ponownie. Nie wymaga to naszej ingerencji.

Stałe czy zmienne oprocentowanie lokat?

Oprocentowanie lokat bankowych, podobnie jak kredytów może być stałe lub zmienne. Ta pierwsza wersja oznacza, że z góry możemy określić poziom zysku. Stąd lokaty ze stałym oprocentowaniem są bardziej przewidywalne.

Jeśli chcemy ulokować pieniądze na krótki czas, np.parę miesięcy, to bez problemu znajdziemy lokatę ze stałym oprocentowaniem. Przy lokatach długoterminowych banki często zaproponują nam wyłącznie lokaty ze zmiennym oprocentowaniem. Wpływ na zmiany oprocentowania lokat mają zaś stopy procentowe NBP.

Jakie są rodzaje lokat bankowych?

Choć ogólna zasada działania wszystkich lokat jest identyczna, to pojawiają się między nimi pewne różnice. Stąd możemy wyróżnić następujące rodzaje lokat:

• Walutowa — większość lokat w Polsce jest zakładana w złotówkach. Lokata walutowa umożliwia jednak założenie lokat w walutach obcych, np. euro.
• Rentierska — to rozwiązanie przeznaczone dla klientów zamożnych. Lokata rentierska opiewa na setki tysięcy, a często nawet miliony złotych. Osoba, która założyła taką lokatę, zwykle otrzymuje zysk pod postacią odsetek w regularnych odstępach czasu. Lokata rentierska z reguły jest zakładana na parę lat.
• Overnight — jest to lokata zakładana tylko na jeden dzień. Jej założenie jest warte uwagi wyłącznie przy dysponowaniu dużą ilością wolnych środków finansowych.
• Strukturyzowana — to produkt hybrydowy o charakterze oszczędnościowo-inwestycyjnym. Lokata strukturyzowana oznacza, że de facto tylko część środków jest przeznaczana na lokatę. Pozostała kwota jest lokowana w produkty o potencjalnie wyższej stopie zwrotu, które jednak wiążą się z ryzykiem straty. Tego typu produkt służy więc dywersyfikacji ryzyka inwestycyjnego.
• Progresywna — w tym przypadku oprocentowanie rośnie w regularnych, np. comiesięcznych odstępach. Lokata progresywna jest zakładana na długi okres.
• Dynamiczna — cechą charakterystyczną tego produktu oszczędnościowego jest oprocentowanie zmienne. Zazwyczaj zmiany odbywają się co miesiąc. Ponadto lokata dynamiczna umożliwia wypłacenie środków w dowolnej chwili bez utraty proporcjonalnie naliczonych odsetek.

Lokaty możemy też podzielić ze względu na grupę klientów. Na rynku znajdziemy oferty lokat bankowych zarówno dla klientów indywidualnych, jak i przedsiębiorców.

Czy inflacja wpływa na lokaty?

Korelacja pomiędzy poziomem inflacji i oprocentowaniem lokat bankowych jest silna. Jednakże związek nie jest tu bezpośredni. Jeśli inflacja jest wysoka, to bank centralny zwykle podwyższa stopy procentowe. Jednym z efektów jest wtedy to, że w bankach komercyjnych można liczyć na wyższe oprocentowanie lokat.

Jednocześnie jednak inflacja zmniejsza atrakcyjność finansową lokaty. W pewnym uproszczeniu możliwe są trzy scenariusze:

• Oprocentowanie lokaty jest wyższe niż inflacja — to najkorzystniejsza sytuacja, która oznacza, że lokata terminowa przynosi realny zysk.
• Poziom inflacji i oprocentowania lokat są identyczne — w tym rzadkim przypadku lokaty bankowe w ujęciu realnym nie przynoszą ani zysku, ani straty.
• Inflacja jest wyższa niż poziom oprocentowania lokat — to oznacza, że uzyskujemy wyłącznie nominalny zysk. Z kolei w ujęciu realnym pojawia się strata. 

Zawsze jednak z finansowego punktu widzenia nawet minimalnie oprocentowana lokata bankowa to lepszy wybór niż przetrzymywanie pieniędzy w gotówce.

Ile wynosi podatek od lokat?

Na osiągnięcie zysku z lokat nałożony jest tzw. podatek Belki. Formalna nazwa tej 19% daniny to zaś podatek od zysków kapitałowych. Jeśli więc przykładowa bankowa lokata terminowa przyniesie nam 100 zł zysku, to po opodatkowaniu otrzymamy na konto 81 zł.

Małym pocieszeniem jest to, że przynajmniej nie musimy zajmować się formalnościami podatkowymi. Z zasady podatek Belki jest w pełni rozliczany przez bank. Instytucja finansowa sama odliczy więc 19% podatku i przekaże nam pomniejszoną sumę pieniędzy.

Co w przypadku zerwania lokaty?

Z zasady każda lokata bankowa jest zakładana na ściśle określony czas. Niemal zawsze możemy podjąć jednak decyzje o tym, by we wcześniejszym terminie zerwać lokatę. W takim  przypadku uzyskamy całą sumę, jaką na początku ulokowaliśmy na lokacie.

Jednakże zerwanie lokaty będzie miało negatywny wpływ na wypracowane odsetki. Zakres tego wpływu jest zależny od specyfiki konkretnej lokaty oferowanej w danym banku. Standardowo, gdy lokata bankowa zostaje zerwana, trzeba się liczyć z utratą całości naliczonych odsetek. Zdarzają  się jednak wyjątki, czego przykładem są wspominane już dynamiczne lokaty.

Czy lokaty terminowe są bezpieczne?

Mało jest tak bezpiecznych instrumentów finansowych, jak lokata bankowa. W przypadku tego produktu oszczędnościowego ryzyko inwestycyjne jest zerowe. Zawsze możemy liczyć na jakiś przynajmniej minimalny zysk w ujęciu nominalnym. Gdy zaś wybierzemy oprocentowanie stałe, to wysokość zysku możemy określić z góry.

Nawet tak mało prawdopodobne wydarzenie jak niewypłacalność banku zwykle nie stanowiłaby żadnego kłopotu. Środki zdeponowane na lokacie bankowej podlegają przecież gwarancji BFG, czyli Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Kiedy zakładasz lokatę, to możesz być spokojny, że jest ona chroniona do równowartości 100 tys. euro.

Dlaczego banki oferują lokaty?

Z perspektywy banku przyjęcie lokaty generuje koszty. Wszakże instytucja finansowa jest zobligowana do zwrócenia nam przyjętej kwoty wraz z odsetkami. Banki wykorzystują jednak środki zdeponowane przez klientów do ich pomnażania na różne sposoby.

W znacznej mierze środki z lokat są używane do wypłacania środków w ramach kredytów, w tym kredytów gotówkowych. Tymczasem oprocentowanie kredytów jest wyższe niż wysokość oprocentowania lokat. Koniec końców przyjęcie lokaty jest więc opłacalne także i dla banku.

Czym lokata różni się od konta oszczędnościowego?

Podstawową alternatywą dla lokaty jest konto oszczędnościowe. Możemy je założyć w praktycznie każdym banku. Pod względem parametrów finansowych konto oszczędnościowe prezentuje się niemal tak samo, jak lokata. W przypadku tego produktu również możemy liczyć na pełne bezpieczeństwo i przynajmniej minimalny zysk.

Różnica polega na tym, że konto oszczędnościowe w przeciwieństwie do lokaty terminowej zakłada się na czas nieokreślony. Środki możemy wpłacać i wypłacać w dowolnym momencie bez ponoszenia żadnych konsekwencji. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że oprocentowanie kont oszczędnościowych jest nieco niższe niż lokat.

Lokata będzie lepszym wyborem, gdy zamrożenie środków na określony czas nie stanowi żadnego problemu. Z kolei na konto oszczędnościowe lepiej postawić wtedy, gdy zawsze chce się mieć sprawny dostęp do zgromadzonych oszczędności.

Jakie są alternatywy dla lokat?

Poza kontami oszczędnościowymi alternatywą dla lokat są też obligacje skarbu państwa. To papiery wartościowe emitowane przez rząd. Dlatego też należy je uznać za bezpieczny sposób lokowania oszczędności. Obligacje skarbowe przyniosą raczej niewielki, ale pewny zysk tak samo jak lokaty.

Naturalnie możemy też rozważyć zainwestowanie w instrumenty finansowe o potencjalnie wyższej stopie zwrotu. Do dyspozycji mamy między innymi inwestycje w obligacje korporacyjne, surowce lub akcje spółek giełdowych. Powinniśmy mieć jednak świadomość, że takie inwestycje nie zapewnią nam takiego bezpieczeństwa jak obligacje. Przykładowo zainwestowanie w akcje wiąże się z dużym ryzykiem poniesienia straty finansowej.

Czy warto zakładać lokaty?

Jeśli mamy nadwyżki finansowe i chcemy uzyskać z nich jakiś zysk w pełni bezpieczny sposób, to założenie lokaty bankowej jest warte rozważenia. W każdych uwarunkowaniach będzie to lepszy pomysł niż przetrzymywanie środków w gotówce czy nieoprocentowanym koncie osobistym.

Miejmy jednak świadomość, że lokaty przyniosą nam tylko minimalny zysk. Często jest to zysk niższy od poziomu inflacji. Gdy więc mamy spore nadwyżki finansowe i jesteśmy w stanie zaakceptować ryzyko, to możemy zdywersyfikować oszczędności. Wtedy to część środków lokujemy na lokatach i innych bezpiecznych produktach oszczędnościowych, a pozostałą sumę przeznaczamy na ryzykowniejsze instrumenty finansowe.